ოჯახი და ტრადიციები

თემა, რომელზედაც ვისაუბრებთ, მკითხველთა უმეტესობისათვის ნაცნობია, რადგან იგი თითოეულის ცხოვრების მნიოშვნელოვანი და განუყოფელი ნაწილია. ის არის გარემო, სადაც ადამიანები ურთიერთობის გარკვეულ წესებს აყალიბებენ და ამით მისი სრულყოფილი სახის შექმნას ცდილობენ. საფიქრებელში რომ არ ჩავარდეთ გეტყვით _ ეს ოჯახია, სივრცე, სადაც ადამიანი ყველაზე თავისუფლად გრძნობს თავს, მაგრამ ის მხოლოდ რეზიდენციალური საცხოვრებელი ერთეული კი არ არის, არამედ ოჯახი მორალზე დამყარებული ერთობაა, სადაც ზნეობრივ თვალსაზრისზე დაყრდნობით ყალიბდება მისი წევრების თვითიდენტიფიკაცია და ოჯახის შემადგენლობაში მათი ემოციური ჩართულობა. იმისათვის, რომ ზოგადი წარმოდგენა შევიქმნათ, თუ როგორი უნდა იყოს, როგორი არის და ვისთვის რა ღირებულებას წარმოადგენს ოჯახი, ვნახოთ, რას ფიქრობენ მასზე ჩვენი საზოგადოების სხვადასხვა თაობისადა და პროფესიის წარმომადგენლები.
რა არის ოჯახი?

ფსიქოლოგი ეკა ფირცხალავა:
ოჯახი ეს ის ერთეულია, სადაც ხდება ადამიანის სოციალიზაცია, სივრცე, რომელშიც გარკვეულ ქცევებს ვახორციელებთ.
წმიდა დიდ მოწამე პანტელეიმონ მკურნალის ეკლესიის დეკანოზი გიორგი (ჩაჩავა) წინამძღოლი.
ოჯახი ეს ქალისა და მამაკაცის ერთობაა ღმერთის მიერ დალოცვილი, ანუ როგორც ეს ჯვრისწერის ლოცვაში წერია ``და დაუტევოს კაცმან მამაი თვისი და დედაი თვისი და შეეყოს ცოლსა თვისსა და იყვნენ იგინი ერთ ხორც``.
ჩოხოსანთა საზოგადოების უხუცესთა საბჭოს წევრი მინდია სალუქვაძე:
ოჯახი ჩემთვის ყველაფერია, მის გარეშე ჩემი სიცოცხლე წარმოუდგენელია. ადამიანი პირველ რიგში უნდა ეკუთვნოდე ოჯახს, შემდეგ ქვეყანას. ჩვენი ოჯახი არც თუ ისე დიდია _ მეუღლე, ორი ქალიშვილი და ორი შვილიშვილი. მართალია, მშობლებისგან ტრადიციები არ მიმიღია, რათგან სამი წლის ვიყავი, როდესაც ისინი ბოლშევიკებმა 1937 წელს დახვრიტეს, მე მამიდამ გამზარდა და რაც შეეძლო ყველაფერი ჩააქსოვა ჩემს აღზრდაში. ჩვენი ოჯახის ტრადიციების შესახებ ახლობლებისგან მომისმენია. ის ტრადიცია, რომელიც ჩვენს ოჯახს ოდითგანვე მოყვება ეს ერთმანეთის პატივისცემაა და ვთვლი, რომ თუ ეს ღირებულება მოშლილია, ის ოჯახი ვერ იოჯახებს.
გიორგი ყიფშიძე (თეატრისა და კინოს მსახიობი)
როგორც ამბობენ _ სტუმრად კარგია, მაგრამ სახლში უკეთესია, ანუ ოჯახი ჩემთვის ეს არის სიმყუდროვე, სითბო, სიყვარული, გვერდში დგომა. ძნელია, ადამიანმა ოჯახის შესაქმნელად იპოვნო შენი მეორე ნახევარი, მეგობარი, რომელიც ამ გარემოს შეგიქმნის, თუ იპოვნე, მაშინ ბედნიერი ხარ.
რა არის ოჯახის შექმნის მიზანი?

ფსიქოლოგი: ოჯახის შექმნის უმთავრესი ფუნქციაა _ მოგვცეს ნორმალური, ჯანსაღი ფსიქიკის მქონე ადამიანი. ამისათვის საჭიროა, რომ ხდებოდეს გარკვეული ფუნქციების გადანაწილება მამაკაცსა და ქალს შორის, რაც განაპირობებს ოჯახის ნორმალურ ფუნქციონირებას, ხოლო რათა ოჯახმა ნორმალურად იფუნქციოს უნდა ხდებოდეს მატერიალური და ემოციური მხარეების დაკმაყოფილება, საერთოდ ემოციურ მხარეს ქალი ასრულებს, ხოლო მატერიალურს კი მამაკაცი განსაზღვრავს.
მიდია სალუქვაძე: ოჯახის შექმნის სასწყისი _ სიყვარულია, მიზანი _ შვილები და შვილიშვილები. რა ასაკში უნდა ხდებოდეს ოჯახის შექმნა?ფსიქოლოგი:ძნელია, ზუსტად განსაზღვრო გარკვეული ასაკი ოჯახის შესაქმნელად. საერთოდ ოჯახის შექმნა შესაძლოა მას მერე, როცა ადამიანი მომწიფდება, ანუ როცა მას შეუძლია გამრავლება, მაგრამ თუკი ადამიანმა მხოლოდ ბიოლოგიური ფუნქცია უნდა შეასრულოს ეს უკვე სხვა საკითხია და არა ოჯახი. ადრეულ ასაკში ძნელად ხდება იმის გაცნობიერება, თუ რას ნიშნავს ოჯახის შექმნა. თანამედროვე ახალგაზედობა ოჯახის შექმნას და ცოლის მოყვანას ერთმანეთისგან ვერ ანსხვავებს. ცოლის მოყვანა ესაა იპოვნო სექსუალური პარტნიორი, მიაგნო სიყვარულის ობიექტს, ანუ ესაა ურთიერთობა, რომელიც მოკლე ხანს გრძელდება, ოჯახის შესაქმნელად კი გარკვეული თანაპარტნიორული დამკიდებულებაა საჭირო როგორც იტყვიან ეს არის `ჭაპანის ერთდ წევის პროცესი~, რომლის გათვალისწინებაც ადრეულ ასაკში თითქმის შეუძლებელია.
დეკანოზი გიორგი:
არ მიმაჩნია სწორად ის, რომ 16-17 წლის ახალგაზრდები ქმნიან ოჯახებს, რადგან ისინი ჯერ პიროვნბებად არ არიან ჩამოყალიბებულნი. იმისთვის რომ ადამიანი პიროვნებად ჩამოყალიბდეს საჭიროა გაიაროს ცხოვრების გარკვეული გზა, დაუგროვდეს გამოცდილება. იმისთვის, რომ მამაკაცი გახდეს `თავი ცოლისა თვისისა ის უნდა იყოს სოციალურად დამოუკიდებელი პიროვნება. ევროპაში ადრეულ ასაკში დაქორწინება თითქმის არ ხდება. იქ ახალგაზრდობა ოჯახის შექმნასთან დაკავშირებით დიდ პასუხისმგებლობას გრძნობს, ერთის მხრივ ეს განპირობებულია მშობელთა ინსტიტუტის სხვაგვარი ხედვით, სადაც გარკვეულ ასაკს მიღწეულ ახალგაზრდას საკუთარ ხარჯზე უწევს ცხოვრება. ჩვენთან კი ადრეულ ასაკში მშობლების მიერ გათამამებული ახალგაზრდები ქმნიან ოჯახებს, რომლებსაც არავითარი პასუხისმგებლობის გრძნობა არ გააჩნიათ.
მიდია სალუქვაძე:
24_25 წლამდე კაცი ოჯახს არ უნდა მოეკიდოს. პირადად მე 28 წლის ასაკში დავოჯახდი. უმეტეს შემთხვევაში ადრეულ ასაკში შექმნილი ოჯახები მალევე ინგრევა. საერთოდ, მარტო სიყვარული არ არის მყარი საფუძველი ოჯახის შექმნის. ოჯახის შექმნას დაფიქრება, მომავალის განსაზღვრა სჭირდება, რაც ადრეულ ასაკში ძნელი აღსაქმელია. ოჯახი ეს მარტო ხვევნა-კოცნა არ არის, ეს ხომ შვილების მოვლა და პატრონობაა.
რომელ ტრადიციას არ უნდა უღალატოს ქართულმა ოჯახმა?

მიდია სალუქვაძე:
პირველ რიგში ოჯახის სიმტკიცეს, მას უნდა ანაცვალოს ყველაფერი. არ უნდა მოიშალოს წინაპართა პატივისცემა, რაც სამწუხაროდ აღარ შეინიშნება დღევანდელ ახალგაზრდებში.
გიორგი ყიფშიძე:ზუსტად მიჭირს იმ ტრადიციების ჩამოთვლა, რომელსაც არ უნდა უღალატოს არცერთმა ქარულმა ოჯახმა. ჩვენთან ოჯახში მუდამ იყო სტუმრის მიღების, სუფრაზე ერთდ დასხდომის, წითელ პარასკევს სასაფლაოზე გასვლის ტრადიცია, მაგრამ ვამჩნევ, რომ ნელ-ნელა მოხდა მათი მეორე პლანზე გადაწევა, შესაძლოა ეს გამოწვეული იყოს იმით, რომ ყველა ოჯახის წევრს სხვადასხვა დრო აქვს თავისუფალი. ეს, რა თქმა უნდა სამწუხაროა, მაგრამ გამოსწორებადი. მთავარია ის, რომ სიმყუდროვე და სითბო ჩვენთან ოჯახში მუდამ იგრძნობა.
ფსიქოლოგი: ქართული ტრადიციული ოჯახი ეს მრავალთაობიანი ოჯახია.ვფიქრობ, რომ არცერთმა ქართულმა ოჯახმა არ უნდა გაწყვიტოს კავშირი წარსულთან. პატარები უნდა იზრდებოდნენ ისეთ ოჯახებში, სადაც მას ბებია და ბაბუა ეყოლება.
დეკანოზი გიორგი: არცერთ ქართულ ოჯახში არ უნდა მოიშალოს ერთგულება, მეუღლეების სულიერი ერთობა, შეჯერებული პოზიციები, ის რომ გადამწყვეტი სიტყვა ოჯახში მამაკაცს უნდა ეკუთვნოდეს. სამწუხაროდ დღეს სხვაგავრი სურათი გვაქვს _ აღარ არსებობს ოჯახური ერთობები, დღეს ვეღარ გაიგებთ ვისი აზრია გადამწყვეტი ოჯახში. უმეტესად მეუღლეებს შორის დიალოგი შეუძლებელი ხდება.
რა განსხვავებებია თანამედროვე ოჯახებსა და ძველ ტრადიციულ ოჯახებს შორის?ფსიქოლოგი: შესამჩნევია, რომ თანამედროვე ოჯახები ნუკლიარული გახდა (ცოლი, ქმარი და ბავშვები), ხოლო ძველი ტრადიციული ოჯახები მრავალთაობიანი იყო. ძველ ოჯახებში გადამწყვეტი სიტყვა მამაკაცს ეკუთვნოდა, დღეს ძალთა გადანაწილება ოჯახში უფრო დემოკრატიულ ხასიათს ატარებს, აქ თანაბრად ჩანს ქალისა და მამაკაცის სიტყვა. თუ ტრადიციულ ოჯახებში ოჯახს მამაკაცი ინახავდა დღეს მეუღლეები ერთ `ქისაში~ აგროვებენ თანხას.
დეკანოზი გიორგი: აქ ყურადღება მინდა შევაჩერო ბავშვის აღზრდაზე. დღეს ბავშვების უმეტესობა მშობელთა ყურადღებასაა მოკლებული და ისე იზრდება, ძველად კი ეს არ ხდებოდა, მშობლები დიდ ყურადღებას უთმობდნენ ბავშვის აღზრდას, კერძოდ, იმ პროცესს რასაც თამაში ჰქვია. ამ დროს ხდება ვაჟკაცური და ქალური თვისებების ჩამოყალიბება.ამ პროცესს მშობლები მეცნიერულ დონეზე უნდა უდგებოდნენ. ბავშვის აღზრდა ეს ხომ დაგროვილი ცხოვრებისეული გამოცდილების, სულიერი და ინტელექტუალური ცოდნის გადაცემაა მომავალი თაობისთვის.
გიორგი ყიფშიძე: ძველად სხვაგვარი იყო ცოლ_ქმრული `კანონები~, ოჯახები გარიგებით იქმნებოდა, ხდებოდა ისეც, რომ თუ ქალს მამაკაცი არ უყვარდა მაინც უნდა გაჰყოლოდა, სიყვარულით შექმნილი ოჯახები ნაკლები იყო. დღეს კი მეტი თავისუფლებაა, იძულებით და ხათრით აღარავინ ცხოვრობს.
რამდენად მყარია თანამედროვე ოჯახები?

ფსიქოლოგი: ფსიქოლოგები თვლიან, რომ თუ მეუღლეებს ოჯახში სოციალური განწყობები მსგავსი აქვთ, მაშინ ეს ოჯახი მყარია. ძველად სირცხვილის ფაქტორი დიდ გავლენას ახდენდა ოჯახის შენარჩუნებაზე. თუ მაშინ ოჯახის დანგრევის მიზეზი მამაკაცი იყო, დღეს უმეტესად ეს როლი ქალმა `იტვირთა~, რაც ქალთა უფლებების წამოწევამ განაპირობა, უკვე მეუღლეებს შორის ღია დალოგი მიმდინარეობს და თუ ყოველივე ამას გავითვალისწინებთ, მივხვდებით რომ დღეს გაცილებით მეტი ოჯახი ინგრევა.
დეკანოზი გიორგი:დღეს ოჯახები აღარაა მყარი, რაც განაპირობებულია იმით, რომ ქალი ნაკლებად გახდა მამაკაცზე დამოკიდებული. თუ ოჯახში ძველად ფინანსური ტუზი მამაკცი იყო, დღეს შესაძლებელია ეგ ფუნქცია ქალმა იტვირთოს. დღეს ქალები ნაკლებად ითვალისწინებენ მამაკაცის აზრს, იოლად იღებენ გადაწყვეტილებებს, უკვე ისინი გაცილებით დამოუკიდებელნი არიან. ოჯახი ეგოცენტრული გახდა. შეიქმნა ისეთი სიტუაცია, რომ ერთს მეორე აღარ სჭირდება. თუ ადრე ოჯახის წევრები ერთმანეთთან კომუნიკაციას მთელი დღის უმეტეს ნაწილს უთმობდნენ ეხლა მოხდა ისე, რომ ქალს ქმარი ტელევიზორმა შეუცვალა, ხოლო მამაკაცს ცოლი _ კომპიუტერმა. საინტერესოა, ჩვენმა მკითხველმა გაიხსენოს, ბოლოს როდის ესაუბრა მეუღლეს საინტერესო თემაზე?
მინდია სალუქვაძე:
ესეც სადაო საკითხია. ვერ გეტყვით, ზოგი ოჯახი მყარია, ზოგიც არა. შესაძლოა ნახევრად მშიერი ოჯახი იყოს, მაგრამ საკმაოდ შედუღაბებული, ოჯახი გაჭირვებას არ უნდა ემსხვერპლოს. რამდენი ქართული ოჯახი ვიცით, სადაც ოჯახის დედას მიტოვებული ყავს შვილები და საზღვარგარეთ არის წასული, რათა ოჯახი არჩინოს. პირადად მე ასეთ ოჯახს მყარს ვერ ვუწოდებ. ასეთი ოჯახისთვის ერთი მცდარი ნაბიჯიც შესაძლოა სავალალო აღმოჩნდეს.დღეს ღირებულებების გადაფასება მოხდა.ძველად ოჯახის დანგრევა სირცხვილი იყო. ჯერ ეკლესიაც არ მოგცემდა ამის საშუალებას, რომ ღვთის მიერ ნაკურთხი და ნადღეგრძელევი ოჯახი დაგენგრია, ამას არც არავინ იკადრებდა. დღეს ოჯახის შექმნა და მისი დანგრევაც არაფრადარ მიაჩნიათ. ცოლ-ქმარი ისე ცილდება ერთმანეთს, რომ შვილებზე, მათ მომავალზე არც კი ფიქრობენ. დღეს მამაკაცის ფენომენი მთლიანად შეიცვალა. თუ ძველად მამაკაცური ღირსებები პირველ ადგილას იყო, დღეს უკვე მამაკაცი ვის ჰქვია არ ვიცი. თუ კაცს ცოლი გაერყვნა ეს მამაკაცის ბრალია და არა ცოლის. მართალია ადრედაც იყო, რომ მამაკაცი `ეშმაკობდა~, მაგრამ ამას ისე ჩუმად და შეპარვით აკეთებდა, რომ ოჯახის წევრები ამას ვერც გებულობდნენ. დღეს რა სურათია, თუ ფული აქვს კაცს, მაშინ მას ოჯახთან ერთად ოფიციალური საყვარელი ჰყავს. ეს კი ნამდვილად გარყვნილებაა. მე მას კაცს ვერ ვუწოდებ.

გიორგი ყიფშიძე: დღეს ოჯახები ნაკლებად მყარია, რაც გამოწვეულია ისევ და ისევ ნაადრევი ქორწინებებით, ოჯახი იქმნება ფიზიკური დაკმაყოფილების ხარჯზე და შემდეგ ხდება შეუთავსებლობა. შემდეგ აცნობიერებენ, რომ თურმე ერთისთვის მიუღებელია მეორეს საქციელი. ხანდახან მგონია, რომ თანამედროვე ოჯახებში ჯერ ბოლომდე ვერ გაურკვევიათ რა არის სიყვარული.
რამდენად აუცილებელია ოფიციალური მხარეები?

გიორგი ყიფშიძე: როდესაც ანი მოვიყვანე, არ მინდოდა, რომ ყველაფერს ოფიციალური სახე ჰქონოდა, აუცილებლობებს არ დაეჩქმალა ის, რაც უფრო საინტერესოა ცხოვრებაში. მაგრამ მაინც მიმაჩნია, რომ ჯვრისწერა აუფილებელია.
დეკანოზი გიორგი: ჯვრისწერა აუცილებელია, რადგანაც ცოლ-ქმრის კავშირი უფლის მიერ იყოს დალოცვილი.
მინდია სალუქვაძე:
ვთვლი, რომ ოფიციალური მხარე უფრო ადუღაბებს ოჯახს, განსაკუთრებით კი ჯვრისწერა. ეს კარგიც არის და აუცილებელიც. იმ დროს, როცა მე და ჩემმა მეუღლემ ხელი მოვაწერეთ, ეს წესი არ იყო, მაგრამ 50 წლის იუბილეზე აუცილებლად დავიწერთ ჯვარს.
ფსიქოლოგი:ვერ გეტყვით, ეს ყველასთვის ინდივიდუალურია. მმაჩის ბიუროში ფიქსირება აუცილებლობაა, რადგან ბავშვის გვარის მიცემასთანაა უშუალო კავშირში. თანამედროვე სიტუაციაში ეს ოფიციალური მხარეები კი რიტუალურ ხასიათს ატარებს.

მარინა სვანიძე